1. Kısa Devre
Kısa devre; kırmızı, sarı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az ikisinin birbirine temas
ederek elektriksel akımın bu yolla devresini tamamlamasıdır.
Elektrik akımı taşıyan devrelerde kısa devre olması olağandır. Özellikle yüksek
gerilim ihtiva eden sistemlerde mümkündür. Böyle bir durum çok büyük tehlikeler arz eder.
Bugün gerek sistemi, gerekse sistemde görev yapan elemanları korumak için çeşitli
önlemlerin alınması başlıca yaptırımlar arasına girmiştir.
2. Sigortalar
Alternatif ve doğru akım devrelerinde kullanılan cihazları ve bu cihazlarda kullanılan
iletkenleri, aşırı akımlardan koruyarak devreleri ve cihazı hasardan kurtaran elamanlardır.
Sigortalar; evlerde, elektrik santrallarında, endüstri tesislerinde kumanda panolarında,
elektrikle çalışan bütün aletlerde kullanılır.
3. Topraklama
Binanın elektrik sistemi kurulurken binanın dışında toprağa belirli bir büyüklükte bir
bakır çubuk veya bakır levha gömülür. Bu bakır çubuğa bağlı bir kablo, binanın girişindeki
faz ve nötrün binaya ilk girdiği ana elektrik kutusuna kadar getirilir. Bu noktadan itibaren
tüm binaya, tüm dairelere bir faz, bir nötr ve bir de toprak hattı gider. Topraklı prizlerde
ortadaki iki delik faz ve nötr' e bağlı iken, dış taraftaki metal çıkıntılar da toprak hattına
bağlanır.
Yalıtım
Koruyucu Yalıtma
Normalde gerilim altında olmayan, ancak yalıtım hatası sonucu elektriklenebilen
parçaların izoleli yapılmasıdır. Elektrik işlerinde kullanılan penseler, kargaburunlar,
tornavidalar ve benzer el aletleri uygun şekilde yalıtılmış; yağdanlıkların, süpürgelerin,
fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları akım geçirmeyen malzemeden yapılmış
olmalıdır.
Üzerinde Durulan Yerin Yalıtılması
Yerleri değişmeyen sabit elektrikli makine ve araçlarla, elektrik panolarının taban
alanına tahta ızgara, lastik paspas vb. konulmak suretiyle yapılan bir korunma önlemidir. Bu
korunma önlemi, herhangi bir elektrik kaçağında insanı toprağa karşı yalıttığı için elektik
çarpılması gerçekleşmez.
Elektrik Kazalarına Karşı Alınacak Tedbirler
Elektrik tesislerinde, evlerimizde, iş yerlerimizde yapılan hatalar ve yıldırım düşmesi
sonucunda insan hayatı ile ilgili elektrik çarpması ve yanıklar meydana geldiği gibi yangınlar
da baş gösterebilir. Bunlara karşı ani ve etkili tedbirler almak suretiyle zararlar en düşük
seviyede tutulabilir.
Elektrik Çarpmalarına Karşı İlk Yardım Tedbirleri
Üzerinden elektrik akımı geçerek elektriğe çarpılan bir kimse, komaya girmişse tekrar
hayata kavuşturmak için vakit kaybetmeden aşağıdaki ilk yardım tedbirleri uygulanır:
- Kazazedenin elektrik çarpmasına maruz kaldığı hatalı akım devresi derhal
kesilir; bunun için duruma göre fiş prizden çekilir, anahtar açılır veya sigorta
çıkarılır.
- Eğer akımın derhal kesilmesi mümkün olmazsa elektrik alanı, kuru bir tahta
parçası, bir baston veya benzeri, kolayca tedarik edilebilecek yalıtkan bir cismin
aracılığı ile kazazededen uzaklaştırılır.
- Eğer elektrik tesislerinin uzaklaştırılması mümkün olmazsa, bu taktirde kazazede, elbisenin kuru olan kısımlarından çekilerek veya kazazedeyi kuru bir
bez veya elbise parçası ile tutarak gerilimin altında bulunan tesis kısmından
uzaklaştırılır.
- Bu esnada yardım eden kimselerin de aynı zamanda elektrik çarpmasına maruz
kalmamaları için kazazedenin el, kol, ayak veya bacak gibi çıplak vücut
kısımlarından tutarken aynı zamanda topraklanmış madenî kısımlara temas
etmemeye ve iletken zemine basmamaya dikkat etmeleri gerekir.
- Komaya girmiş olan kazazedenin elbiselerini çıkartmak için zaman
kaybetmeden derhal suni teneffüs uygulanır ve bu işe olumlu sonuç alınıncaya
kadar uzun zaman devam edilir. Kazazedenin öldüğüne kesin olarak kanaat getirilmeden, mesela ölüm morluğu baş göstermeden veya ışık tutulduğunda
göz bebeklerinde daralma olduğu sürece suni teneffüse nihayet verilmemelidir.
- Bir taraftan suni teneffüs yaptırılırken diğer taraftan da hastaneye veya en yakın
ilk yardım merkezine telefon ederek sıhhi yardım istenmeli ve ambulans
çağrılmalıdır.
- Kazazede, ambülansla hastaneye nakledilirken dahi bir taraftan oksijen
verilirken diğer taraftan derhal suni teneffüse devam edilmelidir.
- Kazazedeye suni teneffüs yaptırmak için geliştirilmiş cihazlar vardır. Ancak
bunlar hastanelerde ve ilk yardım merkezlerinde bulunduklarından, bu cihazlar
olmadan da suni teneffüs yaptırılabilir. Elektrik çarpmasının baş gösterdiği
yerlerde hiçbir zaman özel suni teneffüs cihazları bulunmadığından ve esasen
bunları tedarik edinceye kadar hastanın bekletilmesine müsaade edilmeyip
derhal suni teneffüse başlanması şart olduğundan, araçsız suni teneffüs
uygulanmasının önemi çok büyüktür.
- Suni teneffüs, nefes alma merkezlerinin dinlenmesini ve rahatlamasını sağlar;
böylece suni teneffüs yaptırılan hasta, bir süre sonra kendiliğinden nefes almaya
başlar. Bu süre, icabında 5 saat veya daha fazla sürebilir. Onun için
nöbetleşerek suni teneffüs yaptırabilmek için birkaç yardımcının hazır
bulundurulmasında fayda vardır.
Yanıklara Karşı Tedbirler
- Büyük yanık yaralarına pudra dökülmez, yağ veya merhem sürülmez ve sargı
yapılmaz. Yanık yaraları sadece mikropsuz ve temiz örtülerle örtülür.
- Küçük yanık yaraları ancak özel merhemlerle ve antiseptik sargı bezleriyle
sarılır.
Büyük sanayi işletmelerinde ilk yardım için yetiştirilen ekip, gerekli ilaç ve
tedavi araçları ile donatılmış olarak yardıma hazır bulundurulur.
Yangına Karşı Tedbirler
Yalnız elektrik tesisleri sebebiyle meydana gelen yangına karşı değil; genel olarak
yangın hangi kaynaktan gelirse gelsin bütün yangınlara karşı evlerde ve iş yerlerinde yangın
söndürme cihazları ve yangın söndürmek için gerekli araç ve gereçler daima çalışır bir
durumda hazır bulundurulmalı ve personel, yangın söndürme için eğitilmelidir.
Yangın, elektrik tesislerindeki bir hatadan kaynaklanmasa dahi ilk tedbir olarak ana
anahtar açılarak veya ana sigortalar çıkarılarak elektrik tesisleri gerilimsiz bırakılır. Böylece yangın sebebi ile meydana gelen izolasyon hataları yüzünden kısa devrelerin ve yeni yangın
ortamının meydana gelmesi önlenmiş olur. Eğer yangının başladığı bir yerde ayrıca bir şahıs elektriğe çarpılmışsa veya yanık yarası almışsa, bu kimse emin bir yere nakledilerek evvela
yangın söndürülür ve bundan sonra ilk yardım tedbirleri uygulanır.