MASAÜSTÜ YAYINCILIK TEMEL KAVRAMLAR; baskılarda kullanılan temel kavramlar dijital yayınlarda grafik programlarında dahil genelde karşımıza çıkan kavramlar ve açıklamaları. EPS nedir? PSD nedir? RAW nedir? tasarım programlarımda durmadan karşımıza çıkan terimlerden bazıları.
Makas: Baskı makinesinin kağıdı tuttuğu kısımlara verilen paydır. Masaüstü yayıncılık yazılımları ile baskı şablonuna uygun makas paylarının verilerek baskıya gönderilmesi en az 1 cm kenar boşluklarının konulması makas ve kesim payı için önemlidir.
Poza: Matbaa makinelerinde kâğıdın hizalanmasına yarayan bir aparattır. Poza, sağ ve sol (ön ve karşı) olarak 2 adettir.
Revolta Baskı: Baskısı yapılacak olan çalışmanın ön ve arka yüzeylerinin aynı kalıpta buluşması ve takla attırılarak basılması işlemidir. Baskı işleminde kağıdın bir tarafı basıldıktan sonra aynı kalıplar kullanılarak diğer tarafı da basılır. Bu yöntemle özellikle forması yapılmış, kitap, dergi, broşür gibi işler basılır.
FTP ( File Transfer Protocol ): Ethernet kablo ile ağ yapısı üzerinden birbirine bağlı olan bilgisayarların karşılıklı veri paylaşımı olanaklarına imkân sağlayan uygulamalardır. Genellikle kurumsal matbaa ve ajansların birimleri arası dosya transferlerini ve baskı aşamalarında belge paylaşımlarını yaparak kontrol ettiği programdır.
Dekupe: Bir görüntünün istenmeyen yerlerinin ayıklanma işlemi, kesme ve kırpma.
Degrade: Renk paletindeki renk kutucuklarına geçiş özelliği verilmesi, birbirine karışarak ara tonların oluşturulması işlemi.
Align: Masaüstü yazılımları kullanılarak doküman içindeki nesnelerin hizalanmasını sağlayan araçtır. Doküman için ve dokümanın kendisine oranlayarak ortalama işlemleri yapar.
Çalışma Alanı (Artboard): Tasarım için hazırlanan dokümanın açılırken oluşturulduğu alandır. Sayfa düzenleme programlarında birden fazla çalışma alanı açılabilir.
Taşma Bıçak (Bleed) Payı: Ciltleme ve kesim sırasında, kayma nedeniyle oluşabilecek boşlukları önlemek amacıyla, dergi sayfasına her kenardan 3-5 mm olarak verilen paya taşma payı denir.
Punto: Harf büyüklüklerinin tanımlandığı temel ölçü birimidir.
Pika: Pika tasarımcısı ölçüm birimi. 12 punto = 1 pika, 6 pika = 1 inch
Miniskül: Küçük harfler ile oluşturulan yazılar ve metinler. Mini kelimesinden küçük çağrışımı yapar. Küçük harf kullanımı uzun metinler ve cümleler için tercih edilir.
MAJÜSKÜL: Büyük harflerle oluşturulan yazı ve metinlerdir. Genellikle başlık, logo, vurgu gibi yerlerde tercih edilir.
Font: Bilgisayarda bulunan veya sonradan yüklenen özel niteliklere sahip yazı karakterleridir.
Yazı Ailesi: Bir fontun kalın, ince, geniş, dar gibi özel kullanımlarının yer aldığı, Arial, Times,
Helvetica gibi fontların yapısal özellikleri ile tasarlanır ve kullanılırlar.
Yazı Stili: Fontun vurgusunu artırmak için kullanılan italik, normal, kalın, ince, altı çizili unsurlarının yer aldığı araçlardır.
Script yazı: El yazısı özellikleri taşıyan karakterlerdir. Büyük harflerle kelimelerin oluşturulması tasarım için sorun yaratabilir. Genelde baştaki harfi majüskül diğerleri minisküldür.
Serif yazı: Düz fontlara nazaran harflerin anatomisinde köşe yerlere denk gelen kısımlarının tırnak gibi uzantılarının olması ile ilgili kavramdır. Serifli-tırnaklı fontlar, serifsiz-düz fontlar.
Tram: Tram, baskıların renkli ya da siyah beyaz değerlerinin farklı tonlarını oluşturan noktalardır. Tramlar baskı yapılacak baskı altı malzemelerine ve baskı türüne göre değişiklik gösterebilir. Günümüzde standart tram ve kristal olmak üzere iki çeşit tram kullanılır.
Overprint: Üstüne Baskı anlamına gelen Overprint masaüstü yayıncılıkta özellikle baskı öncesi dikkat edilmesi gereken önemli bir kavramdır. Yazılımdaki overprint seçeneği ile altını doldurma işlemidir. Overprint yapılmayan nesnelerin altı boş yani beyaz görünecektir. Bu da tasarımda kaymalara ve esnemelere neden olabilir özellikle yazının altında zemin varsa yazı altı boş görünebilir.
Dijital Trapping: Trapping kelimesi tasarım aşamasında kullanılan bir kelime olmakla birlikte, baskı aşamasında ilk basılan rengin ikinci basılan rengi kabul etme yüzdesini belirtmekte de kullanılan bir terimdir. Bu iki terimi birbirinden ayırt etmek amacıyla grafik tasarım aşamasında gerçekleştirilen işlemi dijital trapping olarak adlandırmak bu anlam kargaşasının ortadan kaldırılması açısından önemlidir. Flekso, gravür (çukur baskı) ve serigrafi (elek baskı) baskı sistemlerine yönelik yapılan grafik tasarım çalışmalarında dikkat edilmesi gereken dijital trapping, özellikle çok ince ayrıntılarla birbirinden ayrılan tasarım çalışmalarında dikkat edilmesi gereken önemli bir özelliktir (Sönmez, 2011).
Encapsulated Postscript (EPS): EPS Formatı vektörel tabanlı kayıt formatıdır. EPS formatı ile farklı programlar arasında alış-veriş yapmak mümkündür.
GIF-WEB: Baskı için uygun olmayan bu format genellikle hareketli görüntü için kullanılır. Web ve interaktif ortamlar için küçük boyutlu hareketli görseller kaydedilir.
Quark Xpress (QXD): Quarkxpress programına özel vektörel tabanlı kayıt formatıdır.
Adobe InDesign (XND): InDesign için kullanılan kendi program çalışma dosyalarına özel kayıt formatıdır. Vektörel tabanlı sayfa tasarımı formatıdır.
RAW: RAW formatı dijital fotoğrafın ham, işlenmemiş, negatif hâli olarak kaydedilen formatıdır. RAW formatı ham haliyle ışık, kontrast, doygunluk, parlaklık gibi özellikleri yazılım ile edit edilir ve işlenir.
Freehand (FH): Freehand programının vektörel kayıt formatıdır.
Adobe Illustrator (AI): Illustrator programının vektörel kayıt formatıdır. Diğer adobe programları ve sayfa düzenleme programları ile kullanılma özelliğine sahiptir.
Photoshop (PSD): Photoshop için özel çalışma kayıt formattır. Bu format ile dosya içindeki katmanlar, çizim yolları, renk değerleri, efektler saklı tutulur. Ancak matbaa ve baskı işlemleri için uygun bir format değildir.
Bitmap (BMP): BMP formatı Microsoft tabanlı 1-24 bitlik veriyi kaydeden genellikle Paint’ten veri aktarmada kullanılan formattır.
Portable Network Graphics (PNG): “Taşınabilir ağ grafiği” anlamına gelen PNG kayıpsız sıkıştırma özellikleri ile Web sayfalarında kaliteli görüntüler elde etmek için kullanılır. Görüntüyü kayıpsız sıkıştıran PNG, aynı zamanda saydamlık verilebilen ve kaliteli renk derinliğine sahiptir.
JPEG (The Joint Photographic Experts Group): Görüntünün sıkıştırılarak dosya boyutu ve kalitesinin düşürülmesi ile kayıtlanan bu format genellikle web ortamlarında ve prova baskılarda tercih edilen düşük çözünürlüğe sahip kayıt formatıdır.
TIFF (Tagged Image File Format): TIFF formatı Aldus şirketi tarafından geliştirilen, grafik, fotoğraf gibi görüntülerin saklandığı masaüstü yayıncılıkta sık kullanılan bir formattır. Özellikle kayıpsız, esnek ve işlenebilir oldukları için baskıya uygundur. Bu format çoğu sayfa düzenleme programları ile çalışabilmektedir. Bu özelliği ile bilgisayarlar arası bir kayıt formatı olarak, işlenebilir alfa kanallarına sahiptir.
PDF (Portable Data Format): PDF (Taşınabilir Döküman Formatı), Adobe şirketinin diğer işletim sistemleriyle dosya alışverişi için geliştirdiği yayıncılık formatıdır. PDF günümüzde masaüstü yayıncılık ortamlarında baskıya iş gönderme konusunda sık sık başvurulan ve yüksek kaliteli baskı alınan dosya formatıdır. PDF içerisinde vektör ve piksel tabanlı görüntüler ile web linkleri ve postscript metinler yer alabilir. PDF taşınabilir dokümanları Mac veya PC tabanlı işletim sistemleri yazılımları için transfer sağlayıcı dosya formatıdır.
KAYNAK: ANADOLU ÜNİVERSİTESİ