FORMULA 1YARIŞTAN ÇOK ÖTE 1 ....TEMELİ

 


Formula1'de yarışları düzenleyen sportif kurallar, aracın tasarımını ve teknik özelliklerini belirleyen teknik kurallar ve takım bütçelerini düzenleyen finansal kurallardan oluşan karmaşık bir kurallar sistemi mevcuttur.

    Bu düzenlemeler, araştırma ve geliştirme çalışmalarının çok yüksek maliyetlere ulaştığı Formula 1'de tüm takımların varlığını sürdürebilmesine, sportif rekabetin korunmasına ve güvenli bir yarış ortamı oluşmasına imkân verir. Ancak bu kuralların etkisi yarışın çok ötesine uzanır. Teknolojik yenilikleri teşvik eder ve mühendisliğin sınırlarını zorlar.

    Formula 1'in düzenleyici  kurumu olan Uluslararası  Otomobil Federasyonu (FIA),  kuralları oluşturulmasından ve  denetlenmesinden sorumludur. Bu  düzenlemeler üç kritik alanı kapsar:  

‣ Teknik Düzenlemeler:  Aerodinamik bileşenlerinin şeklinden güç ünitelerine kadar araçları nasıl tasarlanıp  üretileceğini tanımlar.  

‣ Sportif Düzenlemeler: Sıralama ve yarış formatları, pit stoplar (lastiklerin değiştirildiği ve ayarlamaların yapıldı birkaç saniyelik bakım molası ), puan sistemi ve cezalar dâhil yarışların nasıl yürütüleceğini belirler.

‣ Finansal Düzenlemeler: Takım bütçelerini kontrol eder.

Formula 1 özünde 3 hedefi dengelemeyi amaçlar:  

‣Güvenlik: Yüksek hız üzerine  kurulu bir sporda sürücüleri,  takım çalışanlarını ve izleyicileri  korumak.  

‣ Adalet: Daha yüksek bütçelere  sahip takımların yarışları domine etmesini engelleyerek eşit şartlarda bir rekabeti teşvik etme.

 ‣ İnovasyon: Yenilikçi ve  özgün mühendislik çözümleri  geliştirilmesine imkân verirken  maliyetlerin kontrolsüz bir  artmasını ve yarış sonuçlarını öngörülebilir hâle getirebilecek teknolojilerin geliştirilmesini önlemek.

2021'de Formula 1'de ilk defa  yeni  takım bütçelerini sezon başına 145 milyon dolar ile sınırlayan maliyet  tavan uygulaması tanıtıldı. Böylece finansal kaynakların büyüklüğü farklı olan takımlar arasında rekabet dengeli hâle geldi. 

   10 takım ve farklı  teknik karakteristiklere sahip 24  pistte gerçekleştirilen küresel  bir organizasyondur. Her takım yaklaşık 1.000 kişilik bir kadroyla  faaliyetlerini gerçekleştirir. Bu devasa operasyonun yıllık  maliyeti, maliyet tavanına rağmen  her takım için 250-400 milyon  dolar arasında değişir. Mercedes,  Ferrari ve Red Bull gibi köklü  takımlar, sahip oldukları teknolojik  altyapı ve Ar-Ge kapasiteleriyle  şampiyonluk mücadelesinde  çoğunlukla ön sıralarda yer alırken Alpine, McLaren ve Aston Martin  gibi şampiyona sıralamasında  genellikle orta sıralarda yer alan  takımlar liderliği zorlamaya çalışır.  Williams, Haas ve Sauber gibi  daha mütevazı bütçeli takımlar ise  stratejik hamleleriyle beklenmedik  puanlar kazanmayı hedefler.  Formula 1 pistleri, teknik yapılarıyla adeta tasarım harikası mimari   yapılar olarak değerlendirilebilir.  Monako'nun dar ve kıvrımlı sokakları, Belçika'daki Spa- Francorchamps Pisti'nin değişken  hava koşulları ve pistin sektörleri yani bölümleri arasındaki rakım  farklıkları, Büyük Britanya'daki  Silverstone Pisti'nin yüksek hızlı virajları ve Japonya'daki Suzuka  Pistinin "8" şeklindeki tasarımı, her yarışı benzersiz bir  mücadeleye dönüştürür. En yeni  pistlerden olan Suudi Arabistan'da  bulunan Cidde Sokak Pisti, 252 km/s hız ortalamasıyla dünyanı  en hızlı sokak pisti unvanını elinde  bulundururken İtalya'da bulunan  tarihi Monza Pisti ise araçların  saatte 370 km hiza ulaştığı  düzlükleriyle en yüksek hız  rekorlarına ev sahipliği yapar.  

    Formula 1`de her yarış Grand  Prix şeklinde ifade edilir ve  Formula 1 yarışı hafta sonu  olarak isimlendirilen ve cuma  günü  başlayıp pazar günü  tamamlanan etkinlik programı  boyunca gerçekleştirilir. Cuma günü gerçekleştirilen iki serbest antrenman seansında takımlar,  araçlarının pist şartlarına uyumunu test eder ve ayarlamalar yapar. Antrenman sırasında takımlar istediği lastikleri kullanmaları  ve ayarları yapmaları serbesttir.

    Cumartesi günü son serbest  antrenman ve ardından araçların  pazar günkü yarışa hangi sıradan başlayacaklarını belirleyen sıralama turları gerçekleştirilir.  Sıralama turları Q1, Q2 ve Q3  olarak adlandırılan 3 aşamada  gerçekleştirilir. Sürücüler  pisti tamamlama sürelerine  göre sıraları belirlenir. Q1'de en yavaş 5 sürücü, Q2'de ise kalan  sürücüler arasında en yavaş beş  sürücü elenir. Q3`'te yaptıkları  en hızlı pist derecelerine göre  kalan on sürücünün yarışa  hangi pozisyonda başlayacağı  belli olur. Yarış günü ise pilotlar, toplamda yaklaşık 300  km mesafe kat edilecek veya  en fazla 2 saat sürecek bir  mücadeleye çıkar. Bazı pistlerde  sprint yarış denilen 20 turluk  mini bir yarış da yapılır. Takım  ve sürücü puanlamalarını  etkileyen bu mini yarışlar   sayesinde yarış hafta sonunun  biraz daha heyecanlı geçmesi  hedeflenir.  

  Yarış sürecinde ekipler,  araçtan elde edilen verilerin  değerlendirilmek üzere yarış  mühendislerine aktarıldığı  sistem olan telemetre verilerine  göre anlık stratejik kararlar verir.  Hava durumu, lastik aşınması, yakıt tüketimi vb. faktörler göz önünde bulundurularak pit stop stratejileri belirlenir. 

 Teknoloji açısından   bir Formula 1 aracı gerçek  zamanlı olarak 1.500 farklı  parametre hakkında saniyede 500 megabaytı aşan veri  üretir. bu veriler pistteki takım garajına ve binlerce km uzaklıktaki ana takım merkezine anlık olarak iletilir. Veriler uzman ekipler, mühendisler, strateji uzmanları tarafından analiz edilir

     Modern Formula 1 takımlar,  yapay zekâ ve makine öğrenimi  algoritmalarını kullanarak  rakiplerinin stratejilerini  tahmin etmeye çalışır ve yarış  simülasyonları üzerinden en uygun  pit stop zamanlamasını hesaplar.  Bu açıdan Formula 1, sadece bir  yarış değil, aynı zamanda ileri  düzey bir veri bilimi laboratuvarı  olarak da değerlendirilebilir.