Yüzüklerin Efendisi evreninde geçen yeni dizi Güç Yüzükleri, Frodo'nun Mordor'a doğru çıktığı uzun yolcu-luktan binlerce yıl önce, Orta Dünya'nın İkinci Çağı'ndaki olayları anlatıyor. Dizide, orijinal Yüzüklerin Efendisi üçlemesi sırasında hayatta olan Elrond ve Galadriel gibi tanıdık karakterler de yer alıyor. Yazar J. R. R. Tolkien'e göre bunun nedeni, elflerin yaşam sürelerinin Dünya'nın kaderine bağlı olması ve dolayısıyla neredeyse ölümsüz olmaları. İnsanlar yaşlanıp ölürken elflerin bu kadar uzun yaşamasının biyolojik nedeni acaba ne olabilir?
Orta Dünya Bilimi ve Dünya'daki Hayatın Çok Kısa Bir Tarihi kitaplarının yazan biyo-log Henry Gee, "Birçok nedenden dolayı ölüyoruz" diyor. "Nedenlerden biri, yaşamanın serbest radikaller olarak adlandırdığımız zararlı kimyasallar üretmesi. Bunlar, vücudun içinde dolaşan minik anarşistler değil. Bunlar, metabolize edilmiş yiyeceklerden geride kalan aktif parçacıklar. Bir sandviç ye- diğinizde vücudunuz onu parçalayıp birçok şeye dönüştürüyor ancak bu süreç sırasında DNA'ya hasar verebilen serbest radikaller de ortaya çıkıyor. Serbest radikaller yaşla beraber dokulara zarar vermeye başlıyor ve kanser gibi zararlı mutasyonların ortaya çık-masına neden olabiliyor. Hücrelerimiz yenileniyor fakat serbest radikaller nedeniyle bu yenilenme süreci yaş arttıkça daha verimsiz hale geliyor."
Farklı türlerin farklı ömürleri var. Örneğin küçük bir solucan olan Caenorhabditis elegans nadiren üç haftadan fazla yaşıyor. Peki en iyi dostumuz köpekler? En fazla 15. doğum gününe kadar hayatta kalabiliyorlar. Ancak kaplumbağa gibi soğukkanlı canlılar bir asırdan fazla yaşayabiliyor. Bu farklı yaşam sürelerinin nedenleri genellikle beslenme, fiziksel boyut ve metabolizma hızı gibi özelliklere bağlanıyor.
Gee, "Fareler gibi hayvanlar üzerinde yapılan çeşitli deneyler, kalori kısıtlamasının ömrü uzatabileceğini gösteriyor" diyor. "Elf lerin iğrenç derecede sağlıklı bir yaşam tarzı var. Sürekli ziyafet çeken cüceler gibi değiller. Çok fazla yemiyorlar, bu yüzden kendilerini aşırı miktarda serbest radikallere maruz bırakmıyorlar. Ayrıca metabolizmalanında serbest radikalleri emmek için çok sağlam mekanizmalara sahip olduklarını tahmin ediyorum. Bu, sadece yaşlanmayla ilişkili hastalıkları önlemeye yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda yaşlandıkça ortaya çıkan doku hasarıını da önlüyor."
Gee'ye göre, yaşam süresini etkileme eğiliminde olan bir diğer faktörde üreme. Gee, "Hızlı yaşayan ve genç ölen organizmalar çok sayıda yavru yapıyor" diyor. "Kemirgenler gibi canlılar, sürekli avlanma tehdidi altında olduklan için stresli bir hayat yaşıyor. Türlerini sürdürmek için, mümkün olduğunca hızlı üremeleri gerekiyor." Elfler ise çok az sayıda çocuk yapıyor ve nispeten ayrıcalıklı, risksiz bir yaşam sürüyor.
Tüm bunlar kulağa cazip geliyor zira bizler ne de olsa en fazla 100 yaşına kadar yaşayabiliyoruz. Ancak Gee, elf ölümsüzlüğünün bir armağandan çok bir lanet olduğunu söylüyor. "Ölümsüzlük korkunç bir şey olmalı" diyor. "Ne kadar sıkılacağınızı düşünün. Yüzüklerin Efendisi'nin temalarından biri, sonsuza kadar yaşamak için uğraşmanın kötülükten başka bir şey getirmeyeceği idi. Bunu en iyi Gollum'da görüyoruz. Elfler bile insanların ölümlülüğünün, tanrıları bile kıskandıran bir hediye olduğunu söylüyor."
STEPHEN KELLY
(televziyon ve film konusunda uzmanlaşmış kültür ve bilim yazarı)